Engelli Üniversite Öğrencileri İnisiyatifi Projesi

Sabancı TGHP tarafından desteklenen Engelli Üniversite Öğrencileri İnisiyatifi Projesi kapsamında elde ettiğimiz veriler doğrultusunda, görme engelli üniversite öğrencilerinin fakültelere göre dağılımlarını yayınlıyoruz

Eğitimde Görme Engelliler Derneği olarak; üniversite tercih döneminin yaklaştığı bugünlerde, sizlere örgün öğrenim sürdüren engelli öğrencilerin fakültelere ve enstitülere göre dağılımına yönelik istatistiki veriler sunacağız. Söz konusu verilerin oluşturulmasında, Sabancı Vakfı Toplumsal Gelişme Hibe Programı tarafından desteklenen ve Engelsiz ODTÜ Topluluğu ortaklığıyla gerçekleştirmekte olduğumuz "Engelli Üniversite Öğrencileri İnisiyatifi Projesi" kapsamında, Yükseköğretim Kurumu Başkanlığı'na yapmış olduğumuz bilgi edinme başvurusuna verilen cevap dokümanından yararlandık. Tarafımıza iletilen raporda; engelli öğrencilerin bulunduğu üniversite, engel durumu, öğrenim gördüğü fakülteler ve cinsiyetlerine göre dağılım verileri yer almaktaydı. Biz bu bilgilerden yararlanarak engelli öğrencilerin fakültelere göre dağılımını çıkardık. Engelli öğrencilerin hangi bölümlerde öğrenim gördüğüne ve engel oranlarına ilişkin sağlıklı verilere ise ulaşamadık. Dolayısıyla telaffuz edilen rakamlar değerlendirilirken, bu iki hususun yer almadığını vurgulamamız gerekiyor. Yine de bu konuda daha önce yayınlanmış bir araştırmaya rastlamadığımız hesaba katılırsa, sunacağımız verilerin tam olarak doğruyu yansıtıp yansıtmadığı tartışılmakla birlikte, ortalama bir fotoğrafı gözler önüne sermesi bakımından önem arz ettiğini düşünüyoruz. Ayrıca söz konusu rakamlar üzerinden, engelli bireylerin hangi kriterleri gözeterek bu fakülteleri tercih ettiği konusunda yorumlarda bulunabileceğimize inanıyoruz.

Görme engelli öğrencilerin en çok tercih ettiği fakülteler

Ülkemizde tamamen kör ya da görme kaybı yüksek olan öğrencilerin, uygun öğretim yöntemleri kullanılmadığından ve erişilebilir ders materyallerine ulaşılamadığından sayısal alanda ilk ve ortaöğretimde yeterli eğitimi alamadığını ve bunun üniversite öğrenimine yansıdığını bilmekteyiz. Çevremizde gözlemlediğimiz kadarıyla görme engelli öğrenciler daha çok sözel bölümleri tercih ediyor ve bu alanlarda öğrenimlerini sürdürerek meslek sahibi oluyor. Bununla beraber, görme kaybı az olan öğrencilerin ise görsel ağırlıklı fakülteleri tercih etmekte daha az tereddüt yaşadıkları görülüyor. Her ne kadar bu öğrencilerle ilgili engel oranlarına ilişkin bir veriye sahip olmasak da, aşağıda sunacağımız verilerin gözlemlerimizi yaklaşık olarak doğrular nitelikte olduğunu söyleyebiliriz.

Elde ettiğimiz veriler doğrultusunda, görme engelli öğrenciler en çok Mühendislik ve Mimarlık Fakültelerini tercih ediyor. 2014 Kasım dönemi YÖK verilerinden çıkardığımız sonuca göre, 279 erkek ve 100 kadın olmak üzere toplamda 379 görme engelli öğrenci ülkemizdeki devlet ve vakıf üniversitelerinde bulunan Mühendislik ve Mimarlık Fakültelerinde öğrenimini sürdürüyor. Mevcut şartlar dikkate alındığında, bu öğrencilerin çoğunluğunu az gören kişilerin oluşturduğunu söyleyebiliriz.

Fen-Edebiyat Fakültesi ikinci sırada

Çalışmamızda; üniversitelerde bulunan Fen, Edebiyat, Fen-Edebiyat, Sosyal ve Beşeri Bilimler, Dil, Tarih ve Coğrafya ve İnsani Bilimler gibi fakülteler bir araya getirilerek Fen-Edebiyat Fakültesi kategorisi oluşturuldu. Buna göre, ülkemizde bulunan devlet ve vakıf üniversitelerindeki Fen-Edebiyat Fakültelerinde öğrenim gören görme engelli öğrenci sayısı; 197 kadın ve 169 erkek olmak üzere 366. Bölümlere göre dağılım verilerine sahip olmadığımızdan, yalnızca ders kaynaklarına erişim hususunda yaşanan güçlükler hakkındaki bilgilerimiz ve çevremizde deneyimlediğimiz hususlara göre değerlendirmelerde bulunabiliyoruz. Bu doğrultuda; görme kaybı yüksek olan öğrencilerin genellikle sözel bölümleri tercih ettiği ve sayısal ağırlıklı bölümlerde ise görme kaybı daha az olan öğrencilerin çoğunluğu oluşturduğu yorumunu yapabiliyoruz.

İİBF üçüncü sırada

Çalışmamızda; üniversitelerde bulunan İktisat, İşletme, Siyasal Bilgiler gibi fakülteler bir araya getirilerek İİBF (İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi) kategorisi oluşturuldu. Bu fakültelerde öğrenimini sürdüren görme engelli öğrenci sayısı ise; 187 erkek ve 149 kadın olmak üzere toplamda 336. Yukarıdaki yoruma benzer olarak; Ekonomi, Maliye, İktisat gibi sayısal ağırlıklı bölümlerde okuyan öğrencilerin çoğunluğunu az gören kişilerin oluşturduğunu; görme kaybı yüksek olan öğrencilerin ise daha çok Uluslararası İlişkiler, Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi gibi sözel ağırlıklı bölümleri tercih ettiğini söyleyebiliyoruz.

Görme engelli öğrencilerin tercih ettiği diğer fakülteler

Eğitim Fakültelerinde 140 kadın ve 117 erkek olmak üzere 257 görme engelli öğrenci öğrenimine devam ediyor. Benzer bir değerlendirmeyle, görme kaybı yüksek olan öğrencilerin daha çok bu fakültelerdeki sözel bölümleri tercih ettiği sanılıyor. İlahiyat ve İslami Bilimler başlığı altında toplayabileceğimiz fakültelerde ise 63 erkek ve 41 kadın olmak üzere 104 görme engelli öğrenci öğrenim hayatını sürdürüyor. Geçmiş yıllarda sözel yerleştirme puanıyla tercih yapılabildiği için görme engelli öğrencilerin en çok yöneldiği alanlar arasında yer alan Hukuk Fakültelerinde ise, günümüzde eşit ağırlık puanıyla öğrenci alımı yapıldığından, öğrenim gören görme engelli sayısında diğer fakültelere oranla düşük bir rakam karşımıza çıkıyor. Buna göre ülkemizdeki devlet ve vakıf üniversitelerinde yer alan Hukuk Fakültelerinde 49 erkek ve 39 kadın olmak üzere toplamda 88 görme engelli öğrenci bulunuyor.

Görme engelli öğrencilerin tercih ettiği diğer fakülteler ise şu şekilde sıralanıyor:

Sağlık Bilimleri Fakültesi'nde 34 kadın ve 12 erkek olmak üzere 46; Güzel Sanatlar Fakültesi'nde 27 erkek ve 16 kadın olmak üzere 43; Tıp Fakültesi'nde 25 erkek ve 14 kadın olmak üzere 39; İletişim Fakültesi'nde ise 13 erkek ve 9 kadın olmak üzere toplamda 22 görme engelli öğrenci lisans öğrenimine devam ediyor. Çeşitli fakültelerde ise 27 erkek ve 9 kadın olmak üzere toplam 36 görme engelli öğrenci bulunuyor. Öte yandan, fakültelerdeki görme engelli öğrencilerin cinsiyetlerine göre dağılımına bakıldığında; Fen-Edebiyat, Eğitim ve Sağlık Bilimleri Fakültelerinde öğrenim gören kadın öğrencilerin erkek öğrencilere göre daha fazla olduğu sonucuna ulaşılıyor.

Meslek Yüksekokullarında ise 376 erkek ve 208 kadın olmak üzere toplamda 584 görme engelli öğrencinin öğrenimini sürdürdüğü görülüyor.

Görme engelli öğrencilerin fakülte ve bölüm seçimini etkileyen faktörler arasında mezuniyet sonrası da önemli bir yer tutuyor. Bu cümleden olarak, görme engelli öğrenciler mezun olduktan sonra iş bulma olasılığını fazla gördükleri bölümlere yöneliyor.

Enstitülere göre dağılımlar

Ülkemizde yüksek lisans ve doktora öğrenimine devam eden engelli öğrencilerin son derece düşük bir orana sahip olduğunu biliyoruz. Bunu diğer engel gruplarıyla ilgili yapacağımız paylaşımlarda da net olarak görebileceksiniz.

2013 yılına ait elde ettiğimiz YÖK verilerine göre; ülkemizde 1 Profesör, 1 Doçent, 4 Yardımcı Doçent, 3 Öğretim Görevlisi, 5 Araştırma Görevlisi, 1 Okutman ve 1 Uzman olmak üzere toplamda 16 görme engelli akademisyen bulunuyor. Yüksek lisans ve doktora öğrenimine devam eden görme engelli öğrencilerin enstitülere göre dağılımı ise şu şekilde yer alıyor:

Sosyal Bilimler Enstitüsü'nde 40 erkek ve 24 kadın olmak üzere 64; Fen Bilimleri Enstitüsü'nde 14 erkek ve 8 kadın olmak üzere 22; Eğitim Bilimleri Enstitüsü'nde 3 erkek ve 3 kadın olmak üzere 6; diğer enstitülerde ise 5 kadın ve 5 erkek olmak üzere 10 görme engelli öğrenci öğrenimini sürdürüyor.

Yukarıda bulunan veriler, bizlere yaklaşık olarak ülkemizde görme engelli öğrencilerin en çok hangi fakülteleri ve enstitüleri tercih ettiği hususunda bazı ipuçları veriyor. Bu bilgilerin, görme engelli öğrencilerin eğitimi konusunda yaşanan aksaklıklara ilişkin oluşturduğumuz raporlara destekleyici somut veriler sunması bekleniyor. Ayrıca üniversitelerde görme engelli öğrenciler için sağlanması gereken erişilebilir çözümler hususunda yol gösterici doneler sunması umuluyor.

Üniversite tercihi yapacak görme engelli kişilerin ise, bu verilerden yararlanarak ülkemizdeki görme engelli öğrencilerin tercih ettiği fakülteler hususunda fikir sahibi olabileceği düşünülüyor.